بره موم یا پروپولیس ماده‌ای چسبنده و بسیار ارزشمند است که زنبورها با گرفتن صمغ درختانی همچون بید یا کاج و ترکیب آن با بزاق دهان و ترشحات گوارشی خود و موم و گرده به‌دست می‌آورند.

این ماده ارزشمند شبیه نوعی سیمان برای ساخت، تعمیر و محافظت از کندو مورد استفاده قرار می‌گیرد. بره موم برای تنگ کردن ورودی کندو و حفاظت از آن در برابر ورود باکتری‌ها، عفونت‌ها و حفظ بهداشت و سلامت کندو و سلامتی سایر زنبور‌ها و به‌خصوص زنبور ملکه نیز مورد استفاده است. رنگ آن از قهوه‌ای طلایی تا سبز متمایل به قهوه‌ای و قهوه‌ای متمایل به قرمز و قهوه به سیاه متغیر می‌باشد.

تاریخچه

واژه بره موم به انگلیسی (propolis) از دو لغت یونانی pro به معنای قبل و polis به معنای شهر گرفته شده است. این واژه قدیمی قرن‌ها پیش زمانی که یک دانشجوی علوم طبیعی این حقیقت را به اثبات رساند که زنبورهای عسل از بره موم برای باریک کردن مسیر ورودی کندو استفاده می‌کنند تا مانع ورود مهاجمان ناخوانده، سرما و باکتری‌ها شوند، رواج پیدا کرد.

هزاران سال پیش، تمدن‌های باستانی از پروپولیس برای خواص دارویی مختلفی استفاده می‌کردند. برای مثال یونانی‌ها آن‌را برای درمان آبسه‌ها استفاده می‌کردند. ایرانیان (آشوریان) با مالیدن آن بر روی زخم‌ها، از پروپولیس برای مبارزه با عفونت زخم‌ها و تومورها و کمک به روند بهبود آن کمک می‌گرفتند. مصریان نیز از آن برای مومیایی کردن موها استفاده می‌کردند.

ترکیبات

ماده اصلی تشکیل دهنده آن‌‌را صمغ یا رزین درختان تشکیل می‌دهند. صمغ درختان ماده چسبناک سفید رنگی است که در واقع چیزی شبیه لخته شدن خون انسان‌هاست؛ چرا که وقتی پوست درختان را جدا می‌کنید، این صمغ به عنوان بخشی از سیستم ایمنی بدن درخت جهت جلوگیری از عفونت و حفاظت از انگل‌ها تولید می‌شود.

زمانی که درخت آسیب می‌بیند، این صمغ ترشح شده و آن را آب‌بندی می‌کند تا تنه خود را از عفونت‌های قارچی یا انگل‌های که ممکن است به تنه آن‌ها حمله کند محافظت نماید. به احتمال زیاد، صمغ درختان به طور مستقیم با مخلوط کردن رادیکال‌های آزاد با توجه به غلظت بالای پلی‌فنل‌ها عمل می‌کند.

این صمغ پس از جمع‌آوری توسط زنبورها و ترکیب آن با بزاق دهان، عسل و گرده به ماده شیمیایی با ساختار درصد ترکیبی

صمغ معطر گیاه ۷۰%

موم ۳۰-۵۰٪

گرده ۵-۱۰ ٪

اسانس بستگی به منطقه، معمولا ریحان، آویشن و ژرانیم ۵-۱۰٪

ترکیبات دیگر مانند اسید، قندها و ویتامین ها B، C و E حدود  ۷٪ -۵٪

به بره موم تبدیل می‌شوند.

در واقع درصد ترکیبات آن بسته به موقعیت جغرافیایی، نوع زنبور، نوع درخت و گل‌های در اطراف کندو و زمان فصل سال متفاوت است.

مواد معدنی اصلی موجود در پروپولیس را منیزیم، کلسیم، ید، پتاسیم، سدیم، مس، روی و آهن تشکیل می‌دهند.

ویتامین‌های موجود در پروپولیس نیز شامل ویتامین B1، B2، B6، C، E، P فلاونوئیدها یا بیوفلاوونویدها می‌باشند. همچنین دارای پلی‌فنول‌های بالا، کومارین‌ها، اسیدهای آمینه و استروئیدها است. فعالیت‌های بیولوژیکی آن‌را نیزعمدتا فلاونوئیدها (روتین، کورستین و گالنگینا) و اسید فنولیک تشکیل می‌دهند.

در واقع می‌توان گفت محققان بیش از ۳۰۰ ترکیب مختلف را در پروپولیس شناسایی کرده‌اند. اکثر این ترکیبات پلی‌فنل‌ها هستند. پلی‌فنول‌ها آنتی‌اکسیدان‌های قویی هستند که با بیماری و آسیب در بدن مبارزه می‌کنند. به طور خاص پلی‌فنول‌ها به نام فلاونوئیدها شناخته می‌شوند. فلاونوئیدها در گیاهان مختلف مانند میوه‌ها، چای سبز و سبزیجات به عنوان یک نوع ماده حفاظت کننده تولید می‌شوند.

تحقیقات اخیر نشان داده، مصرف روزانه بره موم برای سلامتی بسیار مفید بوده و به کاهش فشار خون، تقویت استخوان‌ها، بهبود زخم‌ها و محافظت از کبد با خاصیت سم زدایی کمک می‌کند.

روش استخراج

استخراج بره موم

بهترین زمان برای جمع‌آوری پروپولیس اواخر تابستان و اوایل پاییز، اوج زمان تولید آن می‌باشد؛ که زنبورها همه چیز را با بره موم پوشانده‌اند. البته جمع‌آوری آن زمانی که سرد، سخت و شکننده است بسیار آسان‌تر می‌باشد؛ چراکه در هوای آزاد چسبنده‌تر از آن است که بتوان به راحتی آن‌را جدا کرد و به تمام دست‌ها و لباس‌های شما حتما خواهد چسبید.

دو روش اصلی برای جمع‌آوری بره موم یا پروپولیس از کندو زنبورعسل وجود دارد:

جمع‌آوری  از ورودی کندو: خارج کردن زنبورها یکی از روش‌های ممکن است که البته فقط اجازه می‌دهد تا مقدار کمی پروپولیس جمع‌آوری شود که اغلب بی‌کیفیت می‌باشد؛ و البته باید نسبت به مواد آلوده یا سایر ناخالصی‌ها که در طول فرایند جمع‌آوری در آن وجود دارند تمیز و خالص شود.

جمع‌آوری با استفاده از شبکه توری سوراخ(تله بره موم):

در این روش زنبورداران با استفاده از یک شبکه توری سوراخ‌دار شبیه پنجره ملکه، شبکه را به صورت خوابیده در کندو قرار می‌دهند؛ زنبورها قادر به ایستادن بر روی این شبکه‌های خالی نیستند و به طور غریزی، تمام این سوراخ‌ها را با بره موم پر می‌کنند. در نهایت تمام سطح تله با لایه ضخیمی از بره موم پوشیده می‌شود.

با استفاده از دستکش می‌توان تله را از روی کندو برداشت و آن را در طول شب داخل فریزر قرار داد تا بره موم مانند آبنبات، خنک، سخت و شکننده شود. سپس آن‌را از فریزر خارج و با وارد نمودن یک ضربه محکم، به آن‌را از تله جدا کرد. سپس آن‌ها را جمع‌آوری کرده و برای ساخت محصولات جدا و خوب استفاده نمود.

بره مومی که توسط شبکه توری جمع‌آوری می‌شود. از کیفیت بیشتری نسبت به بره موم‌هایی که از ورودی کندو و قفسه کندو و قسمت‌های دیگر کندو جمع‌آوری می‌شود برخوردار است. چراکه ممکن  است به دلیل خروج سریع از قسمت ورودی به ذرات چوب، رنگ و مواد خارجی دیگر مخلوط شده باشند.

بر اساس آخرین آمار به دست آمده از تولید و استخراج بره موم به طور تقریبی بره موم یک کندوی زنبور عسل در فصل فعالیت زنبورها ۱۰ تا ۳۰۰ گرم و به طور مصرف سالانه آن در سطح جهانی ۳۰۰ تا ۴۰۰ تن برآورد شده است.

خواص بره موم

این ماده یکی از بهترین مواد ضد باکتری طبیعی است که در برابر بسیاری از باکتری‌های شناخته شده موثر می‌باشد؛ همچنین یکی از قوی‌ترین‌ داروهای گیاهی است که دارای خواص متعددی از جمله موارد زیر می‌باشد.

ضد التهاب

خواص ضد ویروسی، جهت پیشگیری از تبخال و آنفولانزا

قارچ کش، مثلا ضد قارچ کاندیدا آلبیکنس

بر روی انگل‌هایی مانند ترشیو موون موثر است

آنتی اکسیدانی قوی

بی‌حس کننده موضعی

اثر سم زدایی داشته و به حفاظت از کبد کمک می‌کند

کمک به پیشگیری از دیابت با کاهش سطح قند خون

تقویت تراکم استخوان و کمک به بهبود شکستگی‌های استخوان‌ها

محرک سیستم گردش خون و کاهش فشار خون با کاهش فعالیت آنزیم (هیدروکسیلاز تیروزین)

ضد اسپاسم و ضد درد دارد و در درمان آسم، برونشیت و آلرژی مفید می‌باشد.

بره موم با استفاده از خاصیت پروبیوتیکی می‌تواند مکانیسم‌های دفاعی بدن را تقویت کرده و محرک و تنظیم‌کننده سیستم ایمنی بدن می‌باشد.

مبارزه با سرطان با مسدود کردن رشد سلول‌های سرطانی و افزایش مرگ سلولی (آپوپتوز)

افزایش سلامتی دهان و خنثی کردن حفره‌ها و کاهش پوسیدگی دندان با کشتن باکتری و کاهش تورم در اطراف لثه

روش‌های استفاده

با توجه به تصمیم شما برای نوع مصرف، به شیوه‌های مختلفی می‌توان از  پروپولیس استفاده کرد. بره موم به شکل

عصاره، و اسپری

پودر خشک، یا کپسول

بره موم خام از کندو

شربت برای غذا خوردن، اغلب مخلوط با سایر عصاره‌ها یا عسل

به صورت کرم دست، ژل، یا پماد

شامپو

خمیر دندان

شربت محلول

شیرینی و آدامس‌ها

در بازار موجود می‌باشد.

آیا می توان بره موم را خورد؟

بره موم

بره موم مکمل غذایی محسوب می‌شود که مانند سایر محصولات زنبور عسل قابل استفاده است؛ اما معمولا برای بهبود طعم آن به همراه عصاره‌های دیگر از آن استفاده می‌شود؛ و به صورت خام قابل استفاده نیست؛ چراکه معده انسان توانایی هضم این ماده را ندارد. به همین علت با استفاده از راهکارهایی، مولکول‌های سنگین موجود در بره موم را به صورت‌های مختلف شکسته و آن‌را به ماده‌ای قابل هضم برای انسان تبدیل می‌کنند.

عموما مولکول‌های آن‌را  با استفاده از الکل شکسته و سپس در فضای قرار می‌دهند تا الکل آن تبخیر شود. هر چند این راه‌کار مدتهاست مورد توجه می‌باشد اما مشکلاتی مثل ورود گرد و خاک به بره موم را به‌همراه دارد.

به همین دلیل روش دیگری نیز برای شکستن مولکول‌های بره موم مورد توجه قرار گرفته است، که به آن بره موم آبی نیز گفته می‌شود؛ در این روش برای تولید از سانتریفوژهای پر سرعتی استفاده می‌شود که بره موم و آب در درون این سانتریفوژ با سرعت بسیار بالا می‌چرخند؛ و از این طریق مولکول‌های سنگین آن شکسته شده و قابل هضم می‌باشد.

گفته می‌شود، بره موم آبی خواص بیشتری نسبت به بره موم الکلی برای درمان‌های مختلف دارد.

مقدار مصرف روزانه

عصاره‌ها، کپسول‌ها و قرص‌های بره موم برای تقویت سیستم ایمنی بدن و کاهش گلو درد و سوزش احتمالی استفاده می‌شوند. در حالی که برای دوز مصرفی مقدار مناسب آن توصیه خاصی وجود ندارد؛ اما به جز افراد مبتلا به آلرژی نسبت به محصولات زنبور عسل در مطالعات بالینی انجام شده مصرف ۵۰ تا ۱۰۰۰ میلی‌گرم بره موم در روز عوارض جانبی منفی در پی نداشته است.

تحقیقات انجام گرفته

محققان تحقیقات گسترده‌ای درباره اثرات بره موم بر روی انسان‌ها انجام نداده‌اند. در این میان تنها دو مطالعه جدا گانه در تورین و میلان، بر روی مزایای استفاده از بره موم انجام گرفت.

در اولین آزمایش، تحت نظارت ASL 5 در Collegno (استان تورین کشور ایتالیا) که تنها در ۳ روز انجام گرفته بود. نتایج بدست آمده کاهش ۷۱٫۸٪ درصدی میکروب‌های موجود در هوا را زمانی که از بره موم و پخش آن استفاده شده بود، نشان می‌داد.

دومین آزمایش، در Associazione Casa Materna Asili Nido (شهر میلان در کشور ایتالیا) در یک مهد کودک انجام گرفته بود؛ در این آزمایش با پخش بره موم در فضا نتایج نشان می‌داد تعداد کودکانی که در معرض بره موم قرار داشتند بعد از خارج شدن از مدرسه نیز به طور قابل ملاحظه‌ای واکنش‌های آلرژیک آن‌ها کاهش یافته است.

علاوه بر این، در مطالعات دیگری که در آزمایشگاه شیمیایی C.C.I.A.A در تورین، ایتالیا انجام شد؛ با بررسی غلظت آلاینده‌های هوا مشخص شد کاهش قابل توجهی در IPA و کاهش گسترده‌ای در فوران‌ها و سایر آلودگی‌های معمول در مناطق شهری مشاهده شده است.

دوازه مورد از مزایای اصلی بره موم

۱) از بین بردن باکتری و ویروس‌ها

زنبورها با تولید بره موم از گسترش و ورود باکتری‌ها و انگل‌ها در کندو جلوگیری می‌کنند. بدین منظور در دو مطالعه جداگانه بر روی بچه‌ها انجام گرفت با شستسو دهان به وسیله پروپولیس، باکتری‌های موجود در دهان آن‌ها به شدت کاهش یافته و از پوسیدگی دندان‌ها جلوگیری شد.

در تحقیق دیگر برروی موش‌ها نیز مشخص شد، پس از یک دوره مصرف بره موم باعث افزایش خاصیت آنتی‌بیوتیکی، ضد قارچی و ضد ویروسی شده است؛ همچنین استفاده از آن سبب کاهش گسترش ویروس در بدن موش‌ها شد.

۲) خاصیت آنتی‌اکسیدانی قوی

گرچه بیشتر تحقیقات در این مورد برروی سلول‌ها و حیوانات انجام گرفته است؛ اما مطالعات اخیر برروی انسان‌ها نیز خاصیت آنتی‌اکسیدانی پروپولیس را تائید می‌کنند.

در یکی از تحقیقات که بر روی ۶۷ داوطلب انجام گرفت، ۱۵ قطره از محلول بره موم را برای دو بار در روز به رژیم غذایی داوطلبان اضافه کردند؛ این تحقیق که به مدت ۳ ماه ادامه داشت، نشان داد مصرف بره موم با خاصیت آنتی‌اکسیدانی قوی و ماده اصلی گلوتاتیون و همچنین HDL سبب افزایش کلسترول مفید خون شده و از این طریق باعث کاهش بیماری‌های قلبی می‌باشد.

همچنین در تحقیق دیگری بر روی ۴۷ نفر، با مصرف ۵۰ میلی‌گرم فلاونوئید موجود در پودر بره موم به مدت ۳۰ روز میزان استرس اکسیداتیو در مردان به میزان ۲۳ درصد کاهش یافت.

۳) خواص بره موم برای دیابت

بر اساس برخی مطالعات انجام گرفته بر روی حیوانات و انسان‌ها، مصرف روزانه بره موم سبب کاهش قند خون شده و احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ را به شدت کاهش می‌دهد.

در آزمایش مربوط به بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲، با مصرف روزانه ۹۰۰ گرم بره موم پس از ۱۸ هفته، قند خون افراد کاهش یافته و باعث تقویت خاصیت آنتی‌اکسیدانی جهت محافظت از کبد آن‌ها شده است.

۴) پیشگیری از عفونت‌های قارچی

بره موم با مسدود کردن ورود قارچ‌ها یا از بین بردن آن، از بروز عفونت‌های قارچی در بدن جلوگیری می‌کند. در مطالعات انجام شده بر روی ۷۰۷ بیمار مبتلا به عفونت‌های قارچی ناخن، و استفاده از عصاره برم موم به مدت ۶ ماه، بیش از نیمی از افراد تحت درمان، عفونت قارچی آن‌ها کاملا درمان شد؛ و مشخص شد عصاره بره موم می‌تواند به ناخن‌ها نفوذ کرده و عفونت ناشی از قارچ ناخن را از بین ببرد.

در مطالعات مختلف سلولی مشخص شد، عصاره بره موم از گسترش عفونت جلوگیری کرده و در مورد قارچ کانیدا آلبیکنس (قارچ دستگاه تناسلی) آن را از بین برده است.

۵) کاهش فشار خون

نتایج تحقیقات برروی ۳۵ نفر نشان داده که با مصرف دوبار در روز از بره موم به مدت سه ماه میزان فشار خون افراد مبتلا به دیاستولیک (انبساط بطن قلب) کاهش یافته است. همچنین با تحقیقاتی که برروی موش‌های آزمایشگاهی انجام گرفته بود؛ پروپولیس با مسدود کردن آنزیم هیدروکسیلاز تیروزین سبب کاهش فشار خون شده و ازاین طریق بتعث پیشگیری از بیماری‌های قلبی می‌شود.

۶) کاهش آلرژی

عسل و حساسیت

فعالیت بیش از حد سلول هیستامین سبب واکنش‌های آلرژی‌زا و به وجود آمدن آلرژی‌های فصلی، آسم و اگزما می‌باشد. در مطالعات اخیر وجود عنصری به نام فلاونوئید در بره موم از گسترش هیستامین جلوگیری کرده و از این طریق سبب کاهش علائم سینوسی و آلرژیک می‌شود.

۷) برطرف کننده زخم‌ها و سوختگی

پروپولیس ترکیب خاصی به نام pinocembrin دارد که فلاونوئید نامیده می‌شود. این ماده اثر ضد قارچی داشته و از این طریق  باعث بهبود سریع زخم‌های پوستی و کاهش التهاب پوستی شده، همچنین سبب حفظ فعالیت کلاژن و ژن‌های آنتی اکسیدانی گلوتاتیون می‌شود.

در یکی از مطالعات انجام گرفته، نتایج بدست آمده نشان داد که پروپولیس می‌تواند به افرادی که دچار سوختگی شدید شده‌اند؛ به روند بهبودی و ترمیم سریع پوست کمک کند.

یکی دیگر از مطالعات در این مورد نیز نشان داد که عصاره الکلی پروپولیس موضعی مؤثرتر از کرم استروئیدی در کاهش میزان مرگ‌ومیر ناشی از زخم‌های ناشی از جراحی دهان است.

۸) افزایش تراکم استخوان

مصرف بره موم ممکن است سبب تقویت استخوان‌ها شده و با افزایش تراکم آن‌ها، از شکستگی استخوان‌ها جلوگیری کرده و یا بعد از شکستگی سبب بهبودی سریع آن گردد. در مطالعات انجام گرفته برروی موش‌ها مشخص شد، مصرف پروپولیس سبب افزایش تشکیل استخوان‌های جدید شده است.

۹) بره موم و سرطان

بره موم یا پروپولیس با جلوگیری از ایجاد سلول‌های سرطانی ازطریق عروق خونی جدید، به دلیل کمبود اکسیژن باعث از بین رفتن سلول‌های سرطانی شده و از این طریق نقش مهمی در درمان برخی از سرطان‌ها دارد.

با این حال، برخی ترکیبات پروپولیس ناپایدار هستند و ممکن است برای دستیابی به مزایای مختلف آن بهینه‌سازی شوند. بر اساس مطالعات انجام شده در این مورد، برخی از اثرات ضد سرطانی این ماده عبارتند از:

جلوگیری از گسترش سلول‌های سرطانی

کاهش احتمال به وجود آمدن سلول سرطانی

مسدود کردن مسیرهایی که سلول‌های سرطانی را از طریق سیگنال به یکدیگر متصل می‌کنند

این مطالعه همچنین نشان می‌دهد که بره موم می‌تواند یک نوع درمان مکمل برای درمان سرطان در کنار سایر درمان‌های شیمیایی باشد و به تنهای نمی‌توان از آن به عنوان دارویی گیاهی ضد سرطان استفاده کرد. مصرف پروپولیس همچنین در درمان سرطان پستان به دلیل اثرات ضد توموری آن بر سلول‌های سرطانی، بسیار موثر می‌باشد.

۱۰) از بین برنده تبخال (دهانی/ تناسلی)

پماد حاوی ۳ درصد پروپولیس مانند Herstat یا Coldsore-FX ممکن است به کاهش زمان بهبودی و کاهش علائم در زخم‌های سرد و زخم‌های ناشی از تبخال تناسلی کمک کند.

در یکی از مطالعات مشخص شد، زمانی که پروپولیس موضعی به صورت روزانه سه بار استفاده شود، نه تنها مقدار ویروس هر بار پس از استفاده در بدن فرد کاهش یافته، بلکه بدن را در برابر احتمال عفونت از طریق ویروس‌ها در آینده نیز محافظت می‌کند.

۱۱) خواص بره موم برای کبد

پروپولیس با خاصیت ضد التهابی و سم‌زدایی از کبد محافظت کرده و خطر ابتلا به بیماری کبد را از طریق جلوگیری از ایجاد زخم‌های کبدی کاهش می‌دهد. در مطالعات انجام شده بر روی موش‌های صحرایی، استفاده از عصاره مرکب بره موم باعث کاهش آسیب کبدی ناشی از مصرف الکل می‌باشد.

۱۲) خواص بره موم برای کودکان

در یک تحقیق آزمایشی بر روی ۷۰ کودک سالم، از بره موم به عنوان دهانشویه استفاده شد، که نتایج تحقیقات نشان داد؛ باکتری‌های دهان این کودکان کاهش پیدا کرده است.

در یک آزمایش دیگر ۳۰ دانش آموز که از خمیردندان گیاهی حاوی پروپولیس استفاده کرده بودند، ۲ هفته پس از استفاده نتایج نشان دهنده کاهش پلاک دندان در آن‌ها بود و این موضوع سبب کاهش پوسیدگی دندان می‌باشد.

استفاده از بره موم برای پر کردن دندان‌ها از سال‌ها قبل در علم دندانپزشکی یکی از اولین گزینه‌ها بود. اسکلت انسان‌های باستان کشف شده در اسلواکی که مربوط به ۶۵۰۰ سال پیش می‌باشد، نشان دهنده پر کردن دندان این اسکلت‌ها با بره موم است.

تعاملات دارویی

مصرف بره موم همراه با بعضی داروها توصیه نمی‌شود، چرا که ممکن است باعث تشدید اثر دارویی آن‌ها شود؛ برای مثال ممکن است غلظت خون و مسمومیت داروهایی نظیر تئوفیلین، استامینوفن، پروپرانولول و تعدادی از داروهای ضد افسردگی  مانند SSRI  را افزایش دهد.

از طرف دیگر پرولپولیس باعث افزایش اثربخشی آنتی‌بیوتیک‌ها می‌شود که ممکن است به مبارزه با عفونت‌های باکتریایی که در کنار آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده می شود کمک کند.

خواص دیگر بره موم

خواص بره موم برای مو

جدا از مواد معدنی و ویتامین‌های متعدد، یکی از مواد مهم موجود در پروپولیس را ماده‌ای به نام بیوتین تشکیل می‌دهد، که دارای فلاونوئیدها با کیفیت طبیعی است. این ماده می‌تواند باعث تقویت، تغذیه و حفاظت از مو شده، حتی گفته شده است برای ترویج درخشش مو و سالم ماندن آن نیز بسیار موثر است.

پروپولیس ماده‌ مناسبی برای استفاده در بسیاری از شامپوهاست؛ چراکه می‌تواند چربی اضافه پوست سر را مانند سایر شامپوها شستشو داده و در کنار آن باعث تقویت ریشه موهای شما باشد.

خواص بره موم برای پوست

از بین فراورده‌های زنبور عسل  که قبلا در مورد فواید باور نکردنی آن‌ها مانند ماسک عسل برای سلامتی پوست صحبت کرده‌ایم؛ استفاده از بره موم نیز برای سلامتی پوست بسیار مفید می‌باشد.

همان‌طور که این ماده خراش و شکستگی‌های موجود در کندو را پوشش می‌دهد؛ در مورد پوست نیز از اثر حفاظتی مشابهی برخوردار است. پروپولیس داراری اثر ضد التهابی قویی می‌باشد که برای درمان آکنه، سوختگی و سایر مسائل حساس پوستی بسیار مناسب است. همچنین باعث حفظ کلاژن پوست شده و از پیری و افتادگی زودرس آن نیز جلوگیری می‌کند.

به دلیل ماهیت آنتی باکتریال بره موم نتایج مثبتی در رابطه با مبارزه با عواملی که سبب ایجاد آکنه هستند از خود نشان داده است. بر اساس مطالعه‌ای که سال ۲۰۰۶ در بلغارستان انجام شده بود، به دلیل خواص ضد ویروسی و آنتی‌اکسیدانی بسیار بالا پروپولیس، این ماده  به سیستم ایمنی بدن کمک کرده تا از عفونت‌های مانند آکنه جلوگیری کند؛ همچنین روند ایجاد رادیکال‌های آزاد، استرس اکسیداتیو و التهاب، که علل اولیه ایجاد آکنه هستند، را کاهش می‌دهد.

خواص بره موم برای ریه

بره موم خاصیت ضد التهابی قوی دارد و از این طریق می‌تواند سبب کاهش تورم بافت ریه شود و علائم تنفسی مرتبط با بیماری آسم را کاهش دهد.

مطالعه‌ای که توسط بخش کودکان و نوزادان در سال ۲۰۱۱ انجام شد، نشان داد که مصرف بره موم نتایج مثبتی در کاهش بیماری آسم در افراد داشته است. به طور خاص، دانشمندان وجود ماده‌ای به نام فنان الی استر اسید کافئیک را در بره موم مورد بررسی قرار داده‌اند.

این فیتوشیمیایی که توسط پروپولیس ساخته شده است به طور قابل توجهی واکنش سیستم ایمنی بدن در برابر آسم را کاهش می‌دهد.

خواص بره موم برای لب

مانند بقیه قسمت‌های پوست ما، لب‌ها نیز حساس هستند و می‌توانند خشک شوند. ترکیب صحیحی از محصول بره موم، محصول مراقبت از لب با ترکیب موم زنبور عسل، یک ماده ساده و تاثیرگذار برای محافظت از لب‌ها در برابر شرایط آب و هوایی خشک می‌باشد. بافت موم  و بره موم می‌تواند لب‌ها را از خشکی محافظت کرده و باعث حفظ رطوبت در آن‌ها شود.

خواص بره موم برای معده

بره موم2

نویسنده روسی کتاب درمان با بره موم، دکتر ماکاروف، درباره این ماده شگفت‌انگیز معتقد است که آن‌را برای درمان تهوع، کاهش سوزش مری، کاهش اشتها یا اسید معده می‌توان استفاده کرد.

دکتر ماکاروف توصیه می‌کند بیماران با مشکل معده از پروپولیس برای زخم معده خود استفاده کرده و تنها روزانه،با مصرف ۲۰ قطره عصاره بره موم، پس از ۵ روز شاهد نتایج مثبت آن خواهند بود و اسیدیته معده بیماران به حد طبیعی خواهد رسید.

همچنین مصرف پروپولیس را برای درمان زخم، ورم معده یا اثنی عشر نیز پیشنهاد کرده‌اند. در تحقیقی جداگانه در مورد درمان زخم معده با بره موم توسط گورباتنکو در سال ۱۹۷۱ که به طورموفقیت آمیزی انجام شد. نتایج مثبت بدست آمده، شان دهنده کاهش التهاب قسمت‌های بالایی مجرای معده  و روده  می‌باشد.

بره موم برای بواسیر

روده‌ی بزرگ یا کولون قسمت انتهایی دستگاه گوارش می‌باشد که وظیفه آن، جذب مواد غذایی و به خصوص آب موجود در غذا و ذخیره‌سازی باقیمانده‌ی غذاست. تغییر شیوه زندگی، رواج مصرف فست فودها، داشتن تغذیه ناسالم و افزایش استرس و فشارهای عصبی، مهم‌ترین دلیل ایجاد اختلال در سیستم گوارشی است که بواسیر یکی از رایج‌ترین آن‌هاست. در این بیماری که در انتهای روده بزرگ افراد مبتلا ایجاد می‌شود، سبب ایجاد خراش، خونریزی، التهاب و درد است.

بره موم با خاصیت ضد باکتریایی، ضد انگلی، و ضد التهابی قوی همانند یک آنتی باکتریال قوی عمل کرده و مستقیما بر روی التهاب و زخم‌های روده بزرگ اثری مثبت دارد.

همچنین بره موم با بهبود عملکرد روده بزرگ باعث کاهش یبوست افراده شده و از این طریق نیز از ایجاد بواسیر نیز تا حد زیادی جلوگیری می‌کند.

بره موم برای زنان باردار

مصرف بره موم در اوایل دوران بارداری، می‌تواند برای تقویت استخوان‌های جنین مفید باشد، اما به دلیل شرایط جسمانی خاص مادران باردار، بایستی در مورد عدم حساسیت به این ماده، مطمئن شد و جهت مصرف آن با پزشک مشورت کرد.

بره موم برای کبد چرب

با توجه به آن‌که تشخیص بیماری کبد چرب با آزمایش خون امکان پذیر نیست به آن بیماری خاموش نیز گفته می‌شود. روند بهبودی این بیماری با مصرف داروهای شیمیایی به کندی پیش می‌رود؛ اما طبق تحقیقات، مصرف عصاره بره موم به طور شگفت‌انگیزی در درمان این بیماری موثر می‌باشد.

یکی از مهم‌ترین خواص این ماده طبیعی کاهش التهاب است و در درمان بیماری کبد چرب با بره موم نیز دقیقا اولین اثر مثبت آن برروی کاهش التهاب کبد می‌باشد؛ همچنین با توجه به وجود آنزیم‌های مختلف موجود در آن سبب تظیم آنزیم‌های کبدی شده و تاثیرمثبتی در روند بهبودی این بیماری ایفا می‌کند.

چه افرادی نباید از بره موم استفاده کنند؟

اگر به عسل یا زنبورها حساسیت دارید، به محصولات حاوی بره موم نیز واکنش نشان می‌دهید. بنابراین مصرف آن ممکن است باعث واکنش آلرژیک شدید در شما شود. همچنین برخورد بره موم با پوست ممکن است باعث ایجاد آلرژی پوستی و اگزما شود. بهتر از قبل از استفاده از آن با پزشک خود مشورت کنید.

فرآورده‌های زنبور عسل از قرن‌ها پیش شناخته شده و باور نکردنی است. ژل رویال، بره‌موم، گرده، موم و خود عسل از مزایای بی‌شماری است که می‌توان از آن‌ها نام برد. قصد داریم امروز بیشتر با مشخصات فرآورده‌های مختلف زنبور عسل همراه با مهم‌ترین مزایا و کاربردهای آن صحبت کنیم.

فرآورده‌های زنبور عسل

ژل رویال

ژل رویال غذای ویژه لارهای جوان و زنبور ملکه است که زنبورهای کارگر با مخلوط گرده و ترشح غدد هیپوفارنکس برای ایجاد پروتئین و ویتامین بالا تولید می‌کنند.

ژل رویال یک ماده ژلاتینی سفید رنگ است که طعمی تا حدودی اسیدی دارد که غذای مخصوص لاروها در لانه زنبورهاست. این نوزادان زنبورها یا لاروها که با این ژل تغذیه می‌کنند در مدت زمان طولانی در نهایت یکی از آن‌ها تبدیل به ملکه شده و به عنوان ملکه انتخاب می‌شود.

شاید به نظر کمی دشوار باشد که چطور این ماده مهم و ارزشمند در تغذیه زنبور برای انسان‌ها نیز بسیار مفید باشد.

مزایای ژل رویال

ژل رویال ماده‌ای بسیار مغذی است که باعث تحریک متابولیسم بدن می‌شود. این ماده بسیار مقوی برای مبارزه با استرس مرتبط با کار، رفع خستگی مزمن، کمک به بهبودی انواع بیماری‌ها و رشد سالم کودکان بیشتر مورد استفاده است.

راه‌های مصرف ژل رویال

ژل رویال در انواع مختلفی در بازار موجود می‌باشد که از جمله آن کپسول، قرص، ژل یخ زده تازه یا ژل مخلوط با عسل یا همراه سایر محصولات کندوست. احتمالا بهترین و طبیعی‌ترین راه مصرف آن، ژل رویال تازه و خوراکی است.

 موم عسل

موم عسل

به عسلی، عسل کامل گفته می‌شود که به همراه موم آن برداشت شده باشد. موم، به گروهی از سلول‌های شش ضلعی گفته می‌شود که بره‌موم و عسل را در این سلول‌های شش ضلعی نگهداری می‌کنند.

عسل به طور مکانیکی در این سلول‌ها تولید و استخراج می‌شود تا در ظروف شیشه‌ای فروخته شود؛ البته عسل به صورت کامل به همراه موم نیز فروخته شده و مورد استفاد می‌‌باشد.

موم زنبور عسل ترکیبی خام از موادی است که زنبور عسل از گرده، عسل، پروپولیس، و ژل رویال تهیه کرده است و همه تغییرات نهفته طبعیت در آن یافت می‌باشد. بنابراین  علاوه بر خواص سودمند عسل، موم آن نیز دارای مزایای کامل و بیشتری نسبت به بره‌موم و حتی ژل رویال و گرده آن است.

مزایای موم خام

موم زنبور عسل یک محصول خام با انرژی بالا و حاوی مواد مغذی و طبیعی از جمله قند، پروتئین و عناصر کمیاب و آنزیم‌های مختلف به همراه ویتامین K  می‌باشد.

موم زنبور عسل هنگامی مواد بسیار مغذی خود را حفظ می‌کند که با روش‌های طبیعی استخراج و پاستوریزه نگهداری شود. این ماده برای تقویت و تولید انرژی فوری بسیار مفید می‌باشد.

همچنین به عنوان یک ماده انرژی دهنده جهت افزایش انرژی بعد از یک دوره فعالیت فیزیکی یا ذهنی سنگین و خستگی برای افزایش اشتها مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ موم زنبور عسل برای بهبود و افزایش انرژی و شیردهی مادران باردار و یا بعد از زایمان نیز بسیار مفید می‌باشد.

نحوه استفاده از موم زنبور

موم زنبور عسل را می‌توان همراه نوشیدنی (مانند چای) یا نان مصرف کرد؛ بهتر است از این ماده روزانه یک الی دو قاشق غذاخوری استفاده کرد.

پروپولیس یا بره‌موم

پروپولیس یا بره موم ترکیبی بدست آمده از صمغ درختانی مانند بید یا کاج است که در واقع ماده‌ای محافظ قهوه‌ای رنگی‌ ست که از مخلوط موم زنبور، صمغ، شیره گیاهی، ترکیبات گیاهی و بزاق زنبور عسل درست می‌شود. در واقع پس از جمع‌آوری صمغ درخت کاج توسط زنبور، آن‌را مجددا با ترشحات دهان خود مخلوط کرده و این ماده ارزشمند برای تمیز کردن و محافظت از کندو مورد استفاده قرار می‌گیرد.

با استفاده از پروپولیس یا بره‌موم زنبورها، کندو و سایر ساکنان آن که تعدادشان کم نیست به دور از هر گونه بیماری و در سلامت کامل به زندگی خود ادامه می‌دهند.

در طبیعت پروپولیس معمولا یک ماده چسبنده قرمز رنگ مایل به قهوه‌ای است که در اطراف و داخل کندو پخش شده و از تولید باکتری یا گسترش موجودات مضر و ورود آن‌ها به داخل کندو جهت حفظ سلامت زنبورها محافظت می‌کند.

مزایای پروپولیس یا بره‌موم

پروپولیس یکی از بهترین مواد ضد باکتری طبیعی شناخته شده برای انسان‌هاست که دارای خواص ضد التهابی، ضد ویروسی و قارچ‌کشی قوی می‌باشد.

موارد استفاده از پروپولیس

شما می‌توانید پروپولیس یا بره‌موم را به عنوان یک شربت، اسپری حلقی(گلو)، یا عصاره آن را به عنوان پماد پوستی، یا در حالت تبخیر شده به صورت بخور جهت کاهش افسردگی مورد استفاده قرار دهید.

مزایای گرده

گرده گل و زنبور عسل

گرده زنبور عسل

گرده ابتدا توسط زنبورها برداشت و مجددا مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گرده برای تغذیه لاروها و زنبورهای جوان مورد استفاده است. زنبورها گرده‌ گیاهان را به صورت توپی شکل جمع‌آوری کرده و به کندو آورده تا سپس آن‌ها را به صورت دانه‌های طلایی رنگ کوچک به کندو منتقل کنند.

ترکیب گرده بستگی به نوع گل انتخابی توسط زنبورها و شرایط محیط و فصل آن (به عنوان مثال بعضی گیاهان فقط در تابستان رشد می‌کنند)  متفاوت می‌باشد.

گرده غذایی گرانبها و پر طرفدار است که دارای پروتئین فراوان و انرژی زیاد می‌باشد. گرده به عنوان یک کاتالیزور عمل کرده و به شدت باعث جذب مواد مغذی می‌شود که اغلب در سیستم گوارشی قبل از جذب به بدن از بین می‌روند.

استفاده از گرده زنبور عسل برای تحریک رشد کودکان و افزایش انرژی در کاهش خستگی توصیه می‌شود.

چگونگی مصرف گرده

با توجه به قوام کوچک و نرم و طعم شیرین گرده، می‌توان آن را در حالت دانه‌های خالص و خام مصرف کرد یا به غذا یا نوشیدنی اضافه نمود. گرده اغلب با ماست طبیعی، میوه تازه یا غلات به عنوان صبحانه مصرف می‌شود.

بهترین زمان برای خوردن گرده صبح است و میزان مصرف آن با توجه به اندازه و وزن شما بین ۷ الی ۱۵ گرم در روز متغییر می‌باشد.

عسل

احتمالا شناخته شده‌ترین محصول زنبور عسل، برای قرن‌های پیش تا کنون، عسل طبیعی می‌باشد که توسط انسان‌ها و حیوانات مصرف می‌شود. عسل توسط زنبورهای عسل با مخلوط شهد و عسل بدست می‌آید. عسل در ابتدا با مخلوط قندهای ساده و خشک تولید و در سلو‌ل‌های شش ضلعی درون کندو به نام موم نگهداری می‌شود.

پس از پایان فصل گل و قبل از شروع فصل پاییز، زنبورداران شروع به جمع‌آوری عسل و فیلتر کردن و جداسازی آن در ظروف مختلف برای فروش می‌شوند.

عسل از ۷۰ الی ۸۰ درصد قند ساخته شده است. تعدادی از عناصر کمیاب موجود در عسل عبارتند از ید، آهن، منیزیم، مس، ویتامین C، K، E، B، A و آنریم‌ها و همچنین مقداری ترکیبات آنتی‌بیوتیک می‌باشد و دارای آنتی اکسیدانی قوی است.

مزایای عسل

عسل برای درمان مشکلات پوستی مانند آکنه مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین در علم پزشکی، لوازم آرایشی، درمان سوختگی نیز مورد استفاده است.

عسل یک ماده طبیعی ضد التهاب و برطرف کننده سرفه و گلو درد می‌باشد. همچنین به مقدار قابل توجهی شامل ماده‌ای به نام پلی‌فنول است که این به معنای آن است که آنتی اکسیدانی قوی است؛ و باعث سم زدایی در بدن می‌شود.

زهر زنبور عسل

زهر زنبور عسل

درمان با زهر زنبور عسل نوعی از درمان جایگزین و متناوب است که با توجه به زهر زنبور در قسمت‌های مختلف بدن بدست می‌آید. از این روش به عنوان روش درمانی در بیماری‌های مختلف استفاده می‌شود. در بعضی موارد، درمان زهر زنبور عسل شامل تزریق زهر زنبور عسل می‌باشد.

نحوه درمان با استفاده از زهر زنبور عسل

به گفته طرفداران این روش، درمان زهر زنبور عسل شامل ترکیباتی با اثرات ضد التهابی است؛ که از این طریق باعث کاهش درد و به بهبود سریع می‌شود. یکی از ترکیبات موجود در زهر زنبور عسل که باعث ایجاد خاصیت ضد التهابی آن است وجود ماده‌ای به نام ملتیتین می‌باشد.

موارد استفاده از درمان با زهر نبور عسل

در پزشکی از درمان زهر زنبور عسل برای درمان بیماری‌های زیر استفاده می‌شود.

آرتریت روماتوئید(روماتیسم مفصلی)

بورسیت (التهاب اطراف مفاصل)

اگزما

سردرد

کمر درد

میگرن

مولتیپل اسکلروزیس(نوعی بیماری پیشرونده و تحلیل برنده غلاف میلین سلول‌های عصبی)

پسوریازیس

تاندونیت

مزایای استفاده از درمان با زهر زنبور عسل

در مطالعاتی که تاکنون انجام شده نتایج متفاوتی مبنی بر درمان با زهر زنبور عسل بدست آمده است. در حالی که بعضی تحقیقات نشان می‌دهد که درمان زهر زنبور عسل ممکن است به درمان بیماری‌های خاصی کمک کند؛ تحقیقات دیگر نشان می‌دهند که در ممکن است تنها برای برخی بیماری‌ها مفید باشد.

در اینجا به برخی از مطالعات انجام گرفته بر روی درمان بیماری‌های مختلف با زهر زنبور عسل اشاره می‌کنیم.

درمان آرتروز

بر اساس مطالعات منتشر شده در مجله طب ICU در سال ۲۰۰۸، اثر درمان زهر زنبور عسل برای کمک به درمان آرتریت روماتوئید بررسی شده است؛ برای این مطالعه در حدود ۱۰۰ نفر مبتلا به آرتریت روماتوئید به صورت تصادفی به دو گروه درمانی تقسیم شده‌اند. یک گروه درمان با زهر زنبور عسل و گروه درگیر با روش‌های درمانی با داروهای شیمیایی مورد درمان قرار گرفته‌اند.

پس از سه ماه درمان، هر دو گروه بهبود قابل توجهی را در تعدادی از علائم این بیماری مانند کاهش تورم مفاصل، سفتی و درد ناشی از آن را نشان داد. علاوه بر این، افرادی که با درمان زهر زنبور عسل درمان شده بودند با مقدار کمتری در مقایسه با گروه دیگر از خود علائم درمانی را نشان داده‌اند و تفاوت چشمگیری در انتخاب روش‌های درمانی مشاهده نشده بود.

مولتیپل اسکلروزیس(سختینه یا به عبارت دیگری پلاک یا زخم پوستی)

درمان با زهر زنبور عسل ممکن است برای افرادی که مبتلا به مولتیپل اسکلروز هستند مفید باشد، مطالعات در مقیاس کوچک در این باره در سال ۲۰۰۵ انجام شده که در مجله Neurology  منتشرشده است.

این مطالعات برروی ۲۶ نفر مبتلا به این بیماری به مدت ۲۴ هفته تحت درمان با زهر زنبور انجام گرفت؛ در پایان دوره محققان هیچ‌گونه تفاوتی در فعالیت‌های بیماری، معلولیت، خستگی یا کیفیت زندگی بین دو گروه مشاهده نکرده و در واقع استفاده از زهر زنبور عسل برای کاهش میزان عود بیماری تاثیر چندانی نداشته است.

هشدار و مضرات درمان با زهر زنبور عسل

بعضی افراد ممکن است نسبت به زهر زنبور عسل آلرژی داشته و با درمان آن دچار واکنش شدید آلرژیک شوند. حتی در بعضی موارد درمان با استفاده از زهر زنبور عسل ممکن است باعث شوک آنافیلاکتیک شده که حتی ممکن است منجر به مرگ بیمار شود.

برای افرادی که به زنبور عسل حساسیت دارند ؛درمان از این طریق بسیار حساس و خطرناک می‌باشد.

درمان زهر زنبور عسل نیز باعث درد و همچنین عوارض جانبی مانند اضطراب، سرگیجه، بی‌خوابی، تغییرات فشار خون و تنگی عروق قلب می‌شود.

علاوه بر این، ممکن است درمان با زهر زنبور عسل باعث مشکلاتی در عملکرد سیستم ایمنی بدن شود، به عنوان مثال در گزارشی که در سال ۲۰۰۹ منتشر شد؛ محققان کره‌ای معتقدند که این روش درمانی ممکن است سبب ایجاد لوپوس که نوعی اختلال خود ایمنی‌ست، شود.

همچنین در گزارشی که در سال ۲۰۱۱ منتشر شد، این روش درمانی ممکن است برای کبد سمی باشد. با توجه به تحقیقات انجام شده مشخص شده، درمان با زهر زنبور عسل برای یک درمان سریع توصیه نمی‌شود. بلکه بهتر است در هر شرایطی در ابتدا قبل از شروع درمان با یک پزشک مشورت شود و از خود درمانی در این مورد کاملا اجتناب گردد.

سایر فرآورده‌های زنبور عسل

سایر فرآورده‌های زنبور عسل ممکن است باعث افزایش سلامتی شما شوند. برای مثال مطالعات نشان داده است که مصرف عسل در افراد مبتلا به سرما خوردگی باعث کاهش سرفه و بهبودی سریع‌تر دوران سرماخوردگی در آن‌ها شود. علاوه بر این، تحقیقات اولیه نشان می‌دهد که گرده زنبور عسل ممکن است در درمان آلرژی‌های فصلی کمک کند، در حالیکه که پروپولیس یا بره‌موم نیز ممکن است به بهبود زخم‌های خشک کمک کند.

زنبورها در تمام فصول سال در حال درست کردن عسل هستند؛ اما مطمئنا در بهار و تابستان به دلیل وجود گل بیشتر مقدار و فعالیت زنبورها بیشتر خواهد بود. بنابراین معمولا زنبورداران، عسل را در آخر تابستان برداشت می‌کنند. البته زمان برداشت عسل بسته به منطقه پرورش آن در نقاط مختلف ایران متفاوت است.

زمان برداشت عسل

بهترین زمان برداشت عسل هنگامی است که قاب‌های طبقه دوم و سوم کندو پر از عسل شده باشد به طوری که درب خانه‌های شش گوشه بسته شده باشد؛ اصطلاحا به این حالت پولک شدن می‌گویند. اگر عسل در زمان مناسب برداشت نشود ممکن است رطولتی بیش از ۱۸ الی ۲۰ درصد داشته و این موضوع باعث شود عسل تخمیر یا ترش شود؛ چراکه به غلظت اصلی خود نرسیده است.

حدود ۸۰ درصد شهدی که به کندو وارد می‌شود آب است و زنبورها مجبورند با ترکیبات متلف بزاق خود حدود ۴/۳ این مقدار را تغلیظ و آن را به ۱۸ تا ۲۰ درصد برسانند. در واقع در شب‌های گرم تابستان اگر زنبورداران در اطراف کندو قدم بزنن می‌توانند صدای افزایش فعالیت زنبورها را بشنوند چراکه در طول شب زنبورها بیشترین شهدی را که طی روز به کندو آورده‌اند را به عسل تبدیل می‌کنند.

تغییرات دمای هوا در تبخیر عسل تاثیر بسیری دارد؛ چرا که اگر هوا گرم باشد، زنبورها به راحتی شهد را تغلیظ می‌کنند اما اگر هوا مرطوب یا نامناسب باشد احتمال آنکه عسل از قوام مناسب برخوردار نباشد بسیار است. به همین دلیل است که عسل‌های مناطق شمال ایران رقیق‌تر از عسل مناطق ییلاقی یا کوهستانی ایران است.

دفعات برداشت عسل

تعداد دفعات برداشت عسل با توجه به شرایط محیط متفاوت می‌باشد؛ در صورتی که طول مدت تولید عسل طولانی باشد می‌توان قاب‌هایی را که عسل آن‌ها استخراج شده است را بلافاصله به کندو بازگرداند  تا دوباره از عسل پر شوند.

قاب‌های که عسل آن‌ها استخراج و دوباره به کندو بازگرداننده می‌شوند باید به سرعت بالای پنجره ملکه و روی طبقات پر از سلول‌های عسل که تا حدودی پولک شده‌اند قرار داده شوند چرا که بلافاصله توسط زنبورها به تمیز خواهند شد؛ و اگر ملکه در نزدیکی این قاب‌ها باشد روی آن‌ها رفته و تخم‌ریزی می‌کند.

دفعات برداشت برای بسیاری از زنبورداران حرفه‌ای به شکلی متفاوت است، این زنبورداران تا موقع پرشدن کامل تمام طبقات و نیم طبقه‌ها در فصل عسل صبر کرده و به همین دلیل این قاب و نیم‌ها فقط یک بار در سال مورد استفاده قرار می‌گیرند که این موضوع سبب کاهش مخارج استخراج عسل شده اما هزینه وسایل (قاب و نیم قاب) را افزایش خواهد داد.

روش برداشت عسل از کندو

برداشت عسل 3

همانطور که بالاتر گفتیم در طول شب فعالیت زنبورها بیشتر می‌شود و برعکس آن صبح زود کندو در کمترین حالت فعالیت خود می‌باشد؛ به همین خاطر بهترین زمان برداشت عسل از کندو صبح زود قبل از شروع فعالیت روزانه زنبورهاست.

برای برداشت قاب‌های پر از عسل بهتر است چند دقیقه قبل از بازکردن درب کندو از محل سوراخ پرواز زنبورها، به داخل کندو دود دمیده شود تا به این طریق زنبورها را از طبقه بالا به پایین کندو یا بدنه آن هدایت کرد.

بعد از دود دادن به مدت کوتاهی می‌توان شان‌های عسل را کندو خارج کرد. بهتر است با تکان دادن محکم آن‌ا باعث افتادن زنبورها به داخل کندو شد. پس از خروج شان‌ها در صورت باقی ماندن تعدادی زنبور بر روی قاب بهتر است با برس مخصوص زنبور، زنبورها و سایر موارد ممکن را از روی قاب دور کرد.

سپس بلافاصله قاب را درون جعبه مخصوص یا کندو خالی قرار دارد و درب آن را با پارچه غیرقابل نفوذی پوشاند. باید توجه داست که زنبورهای کارگر به شدت اطراف جعبه و قاب‌های عسل جمع خواهند شد تا تلاش کنند عسل برداشته شده را به کندو بازگردانند. اگر ازدحام زنبورها در این حالت زیاد بود بهتر است عملیات را برای ساعتی متوقف کرد.

برخی زنبوردارن برای جلوگیری از هجوم زنبورهای کارگر و سهولت در استخراج در موقع برداشت عسل، قاب‌های آن‌را در پاکت‌های پلاستیکی گذاشته و آن را در داخل جعبه‌های مخصوص یا کندوی خالی قرار می‌دهند، به طوری که دسترسی زنبورهای مهاجم از این طریق بسیار کم‌تر خواهد بود.

همچنین برای دور کردن زنبور از روی قاب‌ها می‌توان از تخته فرار یا تخته اسید با مواد شیمیایی دفع کلاه استفاده نمود که البته این روش در ایران مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.

 اتاق استخراج عسل

پس از برداشت عسل از کندوها بلافاصله باید شانه‌های عسل را به اتاق استخراج عسل که بدین منظور تعبیه شده است منتقل کرد. این اتاق باید کاملا تمیز و قابل شستشو باشد و امکان نصب توری جهت جلوگیری از ورود زنبورها به داخل اتاق، روی درب و پنجره‌ای آن وجود داشته و همچنین قابل گرم شدن هم باشد.

استخراج عسل

برداشت عسل 4

استخراج عسل طی دو مرحله انجام می‌شود.

مرحله اول:

این مرحله از برداشت عسل شامل درپوش‌برداری (پولک تراشی) شان‌های عسل است. برای این کار از کاردهای مخصوصی که به وسیله آب داغ، بخار یا نیروی الکتریسیته کار می‌کند و همچنین چنگال‌های مخصوص با تراش دستی و برقی می‌توان استفاده کرد.

این کاردها باید تیز و کاملا تمیز باشند و همچنین برای پوش‌برداری به اندازه کافی داغ بوده و حرارت کافی داشته باشد تا بتوان بدون آسیب رساندن به شان‌های عسل و به راحتی این کار را انجام داد. برای این منظور از چنگال‌های مخصوص که برای این کار ساخته شده است نیز می‌توان استفاده نمود. این وسایل از قدیم مرسوم بوده او در حال حاضر نیز استفاده می‌شود.

امروزه انواع ماشین‌های اتوماتیک مخصوص درپوش‌برداری هم ساخته شده و مورد استفاده است که البته به بازار ایران وارد نشده‌اند.

برای درپوش‌برداری ابتدا باید مخزن مناسبی را برای ریختن درپوش‌های شان‌ها (پولک‌ها) که در اصطلاح به آن سرندی می‌گویند انتخاب کرد و روی آن سطح اتکای مناسبی قرار داد. سپس شان عسل را از پهلو طوری روی این سطح قرار می‌دهیم که با فردی عمل کننده زاویه حدود ۳۰ درجه بسازد؛ بعد کارد مخصوص را که کاملا داغ شده از قسمت بالا یا پایین شان به داخل موم فرو برده و با حرکت یکنواخت به طرف بالا یا پایین حرکت می‌دهیم به طوری که عمق برش موم از سطح زهواره فوقانی قاب پایین‌تر نرود.

مرحله دوم:

در این مرحله عسل را از شان‌های درپوش‌برداری شده، استخراج می‌کنیم. برای این کار شان‌های عسل را در دستگاه عسل‌گیری که به آن اکستراکتور نیز می‌گویند، قرار می‌‌دهند.

دستگاه عسل‌گیری دارای مخزن استوانه‌ای است که در داخل آن زنبیل مخصوصی حول محور عمودی می‌چرخد و از این طریق با به چرخش درآوردن این زنبیل عسل توسط نیروی گریز از مرکز از سلول‌های شان به خارج پرتاب و به دیواره اکستراکتور پاشیده می‌شود و به تدریج در ته آن جمع می‌گردد، آن‌قدر که از شیر آن خارج می‌شود. این دستگاه برای سهولت در برداشت عسل اولین بار توسط هروسکا در کشور اتریش و سال ۱۸۶۵ اختراع گردید و توسط آن زنبوردارن توانستند عسل را از قاب‌ها به کمک نیروی گریز از مرکز استخراج کنند.

در جهانی که تعداد زنبورهای عسل روز به روز در حال کم شدن است، با توجه به تقاضای بیشتر برای فروش عسل ارگانیک، نگرانی‌ها برای تهیه آن هر روز بیشتر می‌شود. خرید عسل وحشی و عسل ارگانیک در فروشگاه مواد غذایی کمی دشوار است. آیا می‌توان به دنبال برچسب خاصی برای تشخیص عسل ارگانیک یا خام بود؟ به نظر شما چه نوع عسلی سالم‌تر است؟

عسل طبیعی ماده‌ای است که به شکل مستقیم از کندو استخراج شده و دارای دمایی در حدود ۹۵ درجه فارنهایت(۳۵ درجه سانتی‌گراد) می‌باشد. این عسل با فشار بسیار آرام از موم بیرون آمده و حتی گاهی حاوی قطعاتی از بدن زنبور عسل نیز می‌باشد. در حالت مصنوعی بودن عسل بحث خاصی وجود ندارد. اما عسل ارگانیک با عسل طبیعی چه تفاوتی می‌تواند داشته باشد؟

عسل ارگانیک چیست؟ 

عسل ارگانیک نسبت به عسل طبیعی که رنگ زرد و شفافی دارد؛ بیشتر حالت ضخیم و رنگ مات داشته و به اندازه عسل معمولی گرم نشده است. این عسل دارای چند ویژگی اساسی است.

صدور گواهینامه و تشخیص عسل ارگانیک

برای رسیدن به اخذ گواهینامه ارگانیک، تولید کنندگان باید در طول فرایند تولید عسل شرایط خاصی را ایجاد کرده باشند که این شرایط شامل

منبع شهد از گل‌های است که به صورت طبیعی رشد کرده‌اند و از آفت‌کش‌ها برای آن‌ها استفاده نشده است.

مدیریت زنبورعسل‌ها بدون استفاده از ارتقای ژنتیکی آن‌ها

روند استخراج عسل

حمل و نقل

درجه حرارت پردازش عسل

بسته بندی مطابق با استاندارد مخصوص

سازمان‌های معتبر در دنیا برای صدور گواهینامه ارگانیک برای محصولات کشاورزی به‌خصوص عسل‌ها عبارتند از

اداره کشاورزی محصولات ارگانیک ایالات متحده (USDA Organic)

مقررات اتحادیه اروپا (EEC)

آژانس بازرسی مواد غذایی کانادا (CFIA)

AB (کشاورزی Biologique، فرانسه)

Das Bio-Siegel (آلمان)

گواهی استرالیایی محصولات ارگانیک (ACO)

استاندارد محصولات ارگانیک کشاورزی ژاپن (JAS)

با این حال گرفتن گواهینامه و الزامات صدور آن از یک کشور نسبت به کشور دیگر متفاوت است و منابع مختلفی برای تائید ارگانیک بودن عسل‌ها وجود دارد.

تولید عسل ارگانیک، نگهداری و استخراج آن

در واقع  واژه اُرگانیک اصطلاحی است که برای روش پرورش یا تولید یک محصول به‌کار می‌رود و در مورد عسل با توجه به استاندارد وزارت کشاورزی آمریکا (USDA)، عسل ارگانیک عسلی عاری از آنتی بیوتیک‌ها، آفت‌کش‌ها، آلودگی‌های محیطی است که به طور مستقیم از کندو جمع‌آوری شده است؛ که به دلیل قارچ زدایی نشدن ممکن است؛ ناقل باکتری یا قارچ بوده و سبب ایجاد بیماری خطرناک بوتولیسم(ضعف عصبی) شود. برای از بین بردن میکروب و قارچ‌ها، عسل را تحت استانداردهای وزارت کشاورزی آمریکا (USDA) حرارت می‌دهند تا پاستوریزه شود؛ که تاثیری بر ارگانیک بودن عسل ندارد؛ اما مهر گواهی ارگانیک را دریافت نمی‌کند.

طعم متفاوت

بعضی مصرف‌کنندگان عسل ارگانیک بر این باورند که طعم این عسل بسیار بهتر از حالت عسل معمولی است و به همین دلیل حاضر به پرداخت هزینه‌ای اضافی برای قیمت عسل ارگانیک هستند؛ گرچه شخصا تفاوت چندانی در طعم عسل طبیعی و ارگانیک احساس نکرده‌ام.

در چه صورتی عسل از حالت ارگانیک خارج می‌شود؟

تغییر ژن زنبورها، افزودن طعم‌دهنده‌های طبیعی یا مواد نگهدارنده به عسل سبب غیرارگانیک بودن آن می‌شود. اضافه کردن انواع طعم‌دهنده‌های طبیعی ممکن است، طعم عسل را عوض کند اما تمامیت طبیعی آن را حفظ خواهد کرد؛ گرچه این عسل دیگر عسل ارگانیک محسوب نمی‌شود.

فواید عسل ارگانیک 

عسل ارگانیک غنی از انواع ویتامین‌ها مانند ویتامین C، B6 و تیامین و مواد معدنی مانند کلسیم، آهن و مس می‌باشد. عسل خام و ارگانیک هر دو غنی از آنتی اکسیدان‌ها هستند و خواص ضد باکتری دارند؛ همچنین عسل دارای خواص قلیایی بوده و باعث جلوگیری از سو هاضمه و رفع مشکلات افزایش اسید معده می‌باشد.

خرید عسل طبیعی بهتر است یا ارگانیک؟

هیچ تفاوت چشم‌گیری در عسل خام یا ارگانیک از لحاظ کیفیت و مواد مغذی تشکیل دهنده آن‌ها وجود ندارد. می‌توان گفت خرید عسل خام یا ارگانیک تنها گزینه بهتری نسبت به خرید عسل فرآوری شده و تا حدود زیادی پاستوریزه می‌باشد.

در نهایت وجود تفاوت‌های جزئی مابین عسل طبیعی و ارگانیک سبب قرار گرفتن هر دو آن‌ها در یک سبد غذایی‌ست و نمی‌توان تفاوت چشمگیری بین آن‌ها قائل شد.

در این متن قصد داریم  ۱۰ نکته کلیدی در نگهداری عسل را با هم مرور کنیم. شما با رعایت این نکات می‌توانید برای مدت طولانی‌تری، بدون هیچ گونه نگهدارنده و مواد افزودنی، عسل خود را سالم نگه دارید.

عسل مایع مستعد تغییرات فیزیکی و شیمیایی در طول زمان است و اگر به خوبی نگهداری نشود، ممکن است رنگ آن تیره‌تر شود و کمی از عطر و طعم خود را از دست بدهد. در واقع  بعد از نگه داشتن عسل برای مدت طولانی برای مثال بعد از ۶ ماه، عسل ۳۰ درصد از خاصیت آنتی اکسیدانی خود را از دست می دهد و پس از ۲ سال از قدرت آنتی یاکتریایی آن نیز کاسته خواهد شد. در اثر نگهداری طولانی مدت عسل میزان ساکارز آن پائین‌تر می‌آید، ولی در عوض میزان هیدروکسی متیل فورفورال آن افزایش می‌یابد؛ به همین دلیل و برای حفظ اهداف تجاری، تاریخ انقضا بر روی ظروف عسل موجود در فروشگاه‌های درج می‌شود.

۱۰ نکته کلیدی در نگهداری عسل طبیعی

۱)مکان مناسب نگهداری عسل

اولین و مهم‌ترین نکته در نگهداری عسل طبیعی این است که انبار یا هر جایی که عسل در آن نگهداری می‌شود، باید پاکیزه بوده و به راحتی قابل تمیز کردن باشد. بهتر است این مکان دور از دسترس حشرات یا آلودگی‌های مانند گرد و خاک بماند.

۲)دمای مناسب نگهداری از عسل

نگهداری عسل 2

دمای که باید عسل را در آن نگهداری کرد بر روی کیفیت آن در طول مدت نگهداری تاثیر می‌گذارد؛ پس بهتر است آن را در دمای بسیار گرم یا سرد نگهداری نکرد و آن را در دمای اتاق در حدود ۲۲ الی ۲۵ درجه نگه داشت. دمای نامناسب ممکن است باعث از بین رفتن رنگ، طعم و آنزیم‌های موجود در عسل شود.

البته دمای پیشنهادی مربوط به عسل‌های می‌باشد که مرحله نهایی حرارت را گذرانده‌اند در غیر این صورت بهتر است آن را در دمای کمتر از ۱۰ درجه سانتی‌گراد نگهداری کرد.

اگر عسل در مکان و دمای مناسب نگهداری شود حتی پس از گذشت سال‌ها هیچ تاثیری بر روی رنگ، عطر و طعم عسل نخواهد داشت. بهترین دما برای نگهداری عسل خام ۷ الی ۱۲ درجه سانتی‌گراد می‌باشد.

۳)عسل و رطوبت

عسل به‌شدت رطوبت را جذب می‌کند، به همین دلیل باید در هر جای که نگهداری می‌شود حتما در ظروف سر بسته با درپوش محکم نگهداری شود.

عسل برخلاف اغلب مواد غذایی برای مدت نامحدودی قابل نگهداری می‌باشد. عسل طبیعی بسته‌بندی شده ممکن است در اثر گذشت زمان کمی از نظر طعم تندتر و رنگ آن تیره‌تر شود، اما کیفیت آن در صورتی که در معرض هوا قرار نگیرد و درپوش آن محکم باشد تغییری نخواهد کرد.

۴)ظروف نگهداری عسل

از آن‌جای که عسل دارای خاصیت اسیدی است، نگهداری و بسته‌بندی آن در ظروف فلزی بسیار خطرناک می‌باشد؛ چراکه در غیر این صورت ممکن است باعث خوردگی ظرف فلزی آن شده و یا فلز با مواد قندی عسل ترکیب شده و باعث بی‌کیفیتی آن شود.

سالم ترین روش، نگهداری عسل در حجم کم، در ظروف شیشه‌ای العابی یا سفالی می‌باشد.

در صورت نگهداری عسل برای حجم زیاد باید از ظروف استیل، گالوانیزه و یا ظروفی که سطح داخلی آن‌ها به وسیله مواد مقاوم به اسید عسل پوشانده شده باشند، استفاده نمود. امروزه اغلب زنبورداران ایرانی از ظروف پلاستیکی ۳۰تا ۴۰ لیتری برای نگهداری عسل استفاده می‌کنند. این گونه ظروف برای نگهداری عسل مناسب نبوده زیرا در جریان حمل و نقل موجب شکسته شدن آن و ضایع شدن عسل می‌شود از یک طرف در انبار تحت تأثیر اسید های عسل قرار گرفته و خورده می‌شوند.

همچنین بوی پلاستیک موجب کاهش کیفیت عسل شده و پس از متبلور شدن عسل در آن‌ها در موقع حرارت دادن و ذوب کردن با مشکلات زیادی مواجه خواهم گشت.

ظروف نگهداری عسل از هر جنس و مدلی هم که باشند باید عاری از هرگونه بو و مقاوم و بادوام در برابر خاصیت اسیدی عسل بوده و از نفوذ روطبت جلوگیری کند و به راحتی قابل پر شدن و تخلیه شدن باشند.

۵)عسل و سایر مواد بودار

نگهداری عسل 4

عسل ماده‌ای با جاذبه بالا نه تنها برای رطوبت است، بلکه خیلی زود بوهای خارجی را به خود جذب می‌کند. بنابراین نباید آن‌را نزدیک موادی مثل پارافین، قیر، بنزین و یا ماهی‌های دودی نگهداری نمود.

۶)زمان نگهداری عسل در یخچال

همانطور که پیش‌تر گفته شد بهترین حالت نگهداری عسل در محیط اتاق و دمای معمولی است و نگهداری آن در یخچال توصیه نمی‌شود.

در برخی موارد برای مثال برای عسل‌هایی که به‌طور طبیعی دارای مقدار رطوبت بالایی هستند،نگهداری آن در محیط نامناسب ممکن است باعث تخمیر عسل شود؛ گرچه تخمیر لزوماً هیچ خطری برای سلامتی ندارد، اما برخی تولیدکنندگان تجاری عسل، ترجیح می‌دهند تولیدات خود را پاستوریزه کرده تا هرگونه سلول مخمر درون از بین برود.

برای عسل‌هایی که بسیار روان بوده و نیاز به نگهداری طولانی مدت دارند، نگهداری آن‌ها درون یخچال توصیه می‌شود تا بدین ترتیب از تخمیر احتمالی و تغییر طعم آن‌ها جلوگیری شود.

۷)نگهداری عسل متبلور شده یا شکرک زده

برخلاف چیزی که همه فکر می‌کنند عسل طبیعی شرک می‌زند. علت آن هم اشباع بودن عسل از قندهای طبیعی است که باعث می‌شود در دمای معمولی بلورهای قندی در عسل شکل بگیرد.

مدت زمان تبلور یا شکرک زدن برای انواع مختلف عسل متفاوت است. به عنوان مثال، عسل توپلو و عسل اقاقیا تمایل به مایع باقی ماندن دارند و قادرند بهتر از انواع دیگر عسل، در مقابل تبلور مقاومت کنند. در حالی که عسل گل قاصدک و گل اسطوخودوس، به سرعت متبلور می‌شوند.

اما اگر عسلی شکرک بزند فرآیند تبلور آن به آسانی قابل معکوس کردن است و این معکوس‌سازی به هیچ وجه بر طعم و کیفیت عسل تأثیر نمی‌گذارد، حتی اگر ظاهر آن چندان خوشایند نباشد.

برای این عمل می‌توان ظرف عسل را درون آب گرمی در حدود ۴۰درجه سانتی‌گراد قرار داد تا دانه‌های ریز قندی آن حل شوند.

تولید کنندگان برای کند کردن روند تبلور یا شکرک زدن عسل، آن را حرارت داده و سپس سریعا خنک می‌کنند؛ با این روش عسل برای مدت طولانی‌تری به صورت مایع باقی می‌ماند.

۸)نگهداری عسل دور از حرارت و نور

نگهداری عسل 3

بهتر است عسل را در مکانی دور از حرارت مستقیم مانند حرارت اجاق گاز یا نور مستقیم آفتاب نگهداری کنید. نور روشن باعث از بین رفتن آنزیم گلوکز اکسیداز در عسل می‌شود، این آنزیم موجود در عسل سبب تولید پراکسید هیدروژن می‌شود. در نتیجه برای حفظ قدرت ضدمیکروبی عسل باید آن را در مکانی تاریک و یا در ظرف شیشه‌ای مات یا تیره نگه دارید.

برخی عسل‌ را درون ظروف تیره رنگ به فروش می‌رسند؛ اما نگهداری عسل در ظروف تیره باعث شده از کیفیت و حالت تبلور آن چندان مطلع نشوید، برای همین بهترین حالت نگهداری عسل در ظروف شیشه‌ای در بسته می‌باشد البته ذخیره سازی عسل درون ظروف پلاستیکی مخصوص مواد غذایی نیز از بابت ایمنی و سلامتی آن مشکلی ایجاد نمی‌کند.

۹)نگهداری عسل موم‌دار

بزرگترین دشمن عسل موم‌دار، کرم پروانه موم‌خوار است؛ اگر عسل با موم را چند روزی در دمای بالای ۲۰ درجه نگهداری کنید، پروانه کرم موم‌خوار به سراغ موم می‌رود  و بالافاصله کرم می‌زند. بهتر است هر چه سریعتر عسل را از موم خارج کنید.

۱۰) استفاده از قاشق تمیز

برای مصرف عسل از قاشقی تمیز استفاده کنید که عاری از هر گونه رطوبت یا یا چربی باشد،چراکه ورود آب به عسل منجر به تخمیر عسل می‌شود.

عسل از خواص بیشماری برخوردار است، اما این مقاله به مهمترین فواید عسل در صورت مصرف روزانه اشاره می‌کند.

ما همیشه به دنبال یک محصول منحصر بفرد هستیم که مانند یک قرص جادویی برای سلامتی ما عمل کند و در عین حال خوشمزه و لذیذ باشد.

اگر شما بصورت روزانه این ماده را مصرف کنید، ۸ اتفاق مثبت زیر برای شما رخ می‌دهد:

کاهش وزن

اگر دقت کرده باشید، دکترها برای تنظیم وزن شما، پیشنهاد می‌کنند که مصرف تمام مواد قندی و شیرینیجات را متوقف کنید. اما این مطلب را در مورد عسل بیان نمی‌کنند. دلیل این موضوع آن است که، قند موجود در شهد، فرمول متفاوتی با شیرین‌کننده‌های دیگر دارد. این ماده متابولیسم بدن شما را افزایش می‌دهد و این اتفاق باعث کاهش وزرن شما می‌شود.

پوست روشن‌تر

برخی از فواید عسل مستقیما مربوط به زیبایی می‌شوند. این ماده یک آنتی اکسیدان عالی است و این یعنی اینکه مصرف مرتب آن، بدن شما را از سموم مختلف پاک می‌کند. بعلاوه، خواص آنتی باکتریال آن، بطور چشمگیری شرایط پوستی شما رو بهبود می‌بخشد.

کلسترول پایین‌تر

عسل به هیچ عنوان کلسترول ندارد. در عوض، مواد تشکیل دهنده و ویتامین‌های آن به کاهش سطح کلسترول کمک می‌کنند. مصرف روزانه و مرتب آن، تاثیر مفیدی روی ترکیبات آنتی‌اکسیدان بدن دارد، که می‌توانند کلسترول اضافی را از بین ببرند.

قلب قوی‌تر

تحقیقات نشان می‌دهند که آنتی‌اکسیدان  موجود در عسل، می‌تواند از تصلب شراین جلوگیری نموده و با بیماری‌های مختلف قلبی-عروقی مبارزه کند.

در یک تحقیق، به ۲۵ نفر بین سنین ۸ تا ۶۸، ترکیب یک لیوان آب و یک قاشق غذاخوری عسل داده شد. مشخص شد که سطح آنتی‌اکسیدان خون آن‌ها بسیار افزایش داشته است.

تقویت حافظه

خوردن عسل می‌تواند از استرس جلوگیری کند. اما آیا می‌تواند حافظه را تقویت کند؟

یک تحقیق در سال ۲۰۱۱ روی زنان میانسال نشان داد که در صورت خوردن روزانه یک قاشق از این ماده، حافظه به طرز چشمگیری تقویت می‌شود. بر طبق این آزمایش، شهد عسل قادر است تا به جذب بیشتر کلسیم کمک کند که خود این امر تاثیر مثبتی روی عملکرد مغز دارد.

فواید عسل برای خواب بهتر

عسل به افرادی که سخت می‌خوابند کمک می‌کند. این ماده هم مانند قند، باعث افزایش انسولین و آزادسازی سراتونین می‌شود که نتیجه آن، بهبود خلق و خو و افزایش احساس شادی است.

بهبود هضم غذا

عسل ترکیبات آنتی باکتریال دارد. بنابراین بسیار پیشنهاد شده که یک قاشق از آن را بصورت ناشتا بخورید. این کار ساده، می‌تواند باعث جلوگیری از بیماری‌های دستگاه گوارش شود. زمانی که در مسیر معده است، می‌تواند باکتری‌ها را از بین ببرد و زخم‌های کوچک را درمان کند.

آرامش اعصاب

باور کردن این موضوع برای برخی افراد دشوار است که یک لیوان شیر به همراه عسل، خوابیدن را راحت می‌کند.

یک تحقیق هلندی نشان می‌دهد که فقط شیر گرم می‌تواند آرامبخش باشد و مشکلات مربوط به خواب را حل کند. عسل نقش بسیار مهمی را در این روش بازی می‌کند. برای اینکه آمینو اسید تریپتوفان در شیر فعال شود، احتیاج به انسولین دارد و انسولین هنگامی در بدن ایجاد می‌شود که یک ماده شیرین می‌خوریم. بنابراین یک قاشق پر از آن در شیر گرم، به راحت خوابیدن شما کمک می‌کند.

عسل شان یا همان عسل همراه با موم به عسلی گفته می‌شود که داخل سلول‌های شان ذخیره شده باشد. قبل از اختراع اکستراکتور(جهت جدا سازی عسل از موم)، عسل فقط در داخل شان‌ها به بازار عرضه و به فروش می‌رسید. بعد از به‌کار گیری دستگاه اکستراکتور به منظور بالا بردن تولید و عرضه آسان عسل، بیشتر خریداران در امر تولید، بسته‌بندی و توزیع عسل به سمت عسل تصفیه شده گرایش پیدا کردند و در واقع می‌توان گفت امروزه اکثر مردم تصورشان از عسل، همان عسل تصفیه شده است که به صورت مایع عرضه و به فروش می‌رسد. اما با این وجود به طور محدودی عسل شان وجود دارد؛ چرا که افراد خبره در مورد عسل مدعی هستند که موقع استخراج و تصفیه عسل بعضی از مواد آن و عطر و طعم عسل از بین می‌رود که در مورد عسل شان حتی مواد حساس موجود در عسل باقی می‌مانند.

برخی از خریداران برای خرید عسل شان که به شکل جالبی بسته بندی نیز شده است، حاضر به پرداخت مبلغ خیلی بالاتری هستند و زنبورداران نیز به خاطر همین موضوع حاضر به تولید عسل شان با دقت و تلاش بیشتری می‌باشند.

تولید عسل شان

شاید از شنیدن این جمله تعجب کنید اما تولید عسل شان خوب یک هنر است؛ چرا که برای تولید عسل شان زنبورداران کندوهای خود را  باید پر جمعیت نگه داشته و مانع از بچه دادن زنبورها شوند و به محض نزدیک شدن شهد اقدامات لازم از جمله دادن با طبقه به کندو یا موم باعث تولید عسل شان شوند. بهترین عسل در جاهای تولید می‌شود که جریان شهد در یک زمان قبل پیش‌بینی در آن نقطه آغاز شود و مدت آن طولانی بوده و رنگ عسل در آن منطقه به صورت یکنواخت باشد؛ در عین حال نیز اینگونه عسل تولید شده دارای سایه‌های از رنگ‌های مختلف می‌باشد.

اکثر مصرف‌کنندگان، عسل شان یکنواخت را ترجیح می‌دهند. چراکه این عسل بهترین طعم را داشته و معمولا گران‌تر است، زیرا در بسته‌بندی طبیعی که توسط زنبور عسل انجام گرفته است و در دسترس قرار دارد. در حالتی که تولید این عسل در کشورهای مثل ایران که به واردات موم متکی هستند با کمبود آن مواجه خواهند شد، البته اصولا در کل جهان مسئله کمبود موم مسئله مهم و حل نشدنی است. عرضه عسل با موم، خطایی بزرگی است و این کار باعث هدر رفتن مقدار زیادی موم در کشور می‌شود، به همین دلیل به زنبوردارن توصیه می‌شود به دلیل کمبود موم در کشور بیشتر عسل خود را بدون موم و به صورت تصفیه شده عرضه کنند.

روش نگهداری عسل شان

تولید و نگهداری عسل شان به دقت بالای نیاز دارد؛ چرا که ارزش آن به ظاهر آن بستگی دارد. چراکه یکی از آفت‌های مهم مربوط به عسل شان، پروانه موم‌خوار است. این حشره نمی‌تواند روی موم‌های سفید زندگی خود را کامل کند ولی ممکن است بعضی از آثار آن باعث کاهش کیفیت عسل شده و روی نظر مصرف‌کننده تاثیر داشته باشد. برای مثال لاروهای کوچک مرده، تونل‌های روی پولک‌های قاب‌های پر از عسل باعث کاهش کیفیت عسل می‌شوند، برای همین بهتر است شان‌ها را با داروهای مجاز و موثر گازی ضد عفونی نموده و یا این‌که آن‌ها را در فریزر قرار دهند.

در بعضی مناطق ایالات متحده برای ضدعفونی کردن شان‌ها علیه پروانه موم خوار از Co2 که منع قانونی در مصرف دارو و مواد غذایی ندارد استفاده می‌شود. همچنین در سال‌های اخیر از اتیلن دی بروماید(E.D.B)  استفاده می‌شود. البته مقررات مربوط به آفت‌کش‌ها مرتبط در حال تغییر هستند و برای اطلاع از این تغییرات بهتر است زنبوردارن با مسئولین اجرای مقررات دائما در تماس باشند.

بسته‌بندی عسل شان

این نوع عسل با سه نوع بسته‌بندی به بازار عرضه می‌شود:

۱)بسته‌بندی خود زنبور عسل:

در این نوع عرضه، شان را به طور مستقیم داخل کندو گذاشته و بعد از آن‌که توسط زنبور عسل پر شد به همان صورت به بازار عرضه می‌شود.

۲)به صورت قطعات بریده شده:

می‌توان تا حدودی مانندخارج کردن عسل به شیوه سنتی، شان عسل را با کاردک نازک و تیز یا ابزار برنده داغ شده مخصوص، به قطعات مختلف بریده و این قطعات را در اتاق گرم، روی شبکه‌های توری فلزی قرار داد تا عسل‌های درون شان‌های بریده شده چکه کرده و کاملا خشک شوند.

سپس آن‌ها را در کیسه پلاستیکی مانند سلوفان یا در جعبه‌های پلاستیکی مخصوص بسته‌بندی کرد.

۳)مخلوط عسل شان و تصفیه شده :

در این روش قطعه‌ای از عسل موم را در داخل قوطی شیشه‌ای دهان گشاد یا جعبه پلاستیکی قرار می‌دهیم و سپس روی آن را تا اندازه معین عسل تصفیه شده می‌ریزیم.

خواص درمانی عسل شان

این نوع عسل همراه با موم، از نظر گرده گل، بره موم (پروپولیس) و موم غنی است. مصرف عسل شان برای سینوزیت، زکام اسپاسمی، ناراحتی‌های تنفسی، ورم معده و ورم لثه بسیار مؤثر است. در رابطه با برفک دهان نیز جویدن عسل شان تاثیر بسزایی دارد.

البته همانطور که قبلا در مطلب مربوط به بره موم نیز به این موضوع اشاره شده است؛ موم زنبور عسل ماده خنثی است که دستگاه گوارش انسان و سایر جانداران قادر به تجزیه مولکول‌های آن نیستند؛ و بعد از مصرف آن، جذب نمی‌شوند و به همان شکل از بدن دفع می‌گردد؛ اما برعکس این ماده توسط پوست به سرعت جذب می‌شود، برای همین از آن در ساخت وسایل بهداشتی آرایشی نظیر کرم‌ها، پمادها، ماسک‌های زیبایی صورت استفاده می‌شود.

در سال ۱۹۸۱به عقیده پزوهشگر آمریکایی جارویس جویدن فرآورده‌های بدست آمده از موم و عسل برای پاک کردن راه‌های بینی و حلق بسیار مناسب هستند و در مورد سینوزیت، تنگی نفس و زکام نیز از آن‌ می‌توان به عنوان دارویی بی‌نظیر استفاده کرد.

برای این کار بهتر است بیماران هر ساعت نصف قاشق مرباخوری عسل با موم را به مدت ربع ساعت بحوند. همچنین این محقق آمریکایی بر این باور است که عسل موجود در شان عسل وقتی با موم مصرف شود یا به صورت موضعی استعمال گردد، واکنش ضدحساسیت ایجاد می‌کند.

در واقع می‌توان گفت عسل شان به ویژه درپوش‌های مومی آن، دارای مواد ضد آلرژی‌زا هستند که توسط زنبورداران عسل تولید می شود. ترکیب این مواد شیمیایی هنوز ناشناخته است. اثر حساسیت زدایی عسل احتمالا مربوط به فعالیت ضد سمیت آن است. طبق تحقیقات مشخص شده که قندهای موجود در عسل اثر ضد سم دارند.

گلیکوژن تولید شده در کبد، در سلول‌های آن  ذخیره شده و به عنوان ماده‌ای انرژی‌زا و عامل ضد حساسیت به اندام‌های دیگر جریان می‌یابد. گلیکوژن همچنین می‌تواند باعث بهبود فرایندهای سوخت و ساز در بدن گردد.

جویدن موم عسل باعث از بین بردن پوسیدگی دندان‌ها شده و لثه‌ها را محکم می‌کند. جویدن نُقال‌های تهیه شده با عسل و موم باعث ازدیاد ترشح بزاق جهت فعالیت ترشحی و حرکتی معده و سوخت‌و‌ساز بدن شده و اثر قابل توجهی بروی گردش خون و افزایش ظرفیت کار ماهیچه‌ها خواهد داشت. این نُقل‌ها به افراد سیگاری برای ترک آن بسیار کمک بسیار می‌کند.

معایب مصرف عسل شان (عسل همراه با موم)

معمولاً زنبورداران پس از برداشت شان‌های پر از عسل از کندوها، آن‌های که تمیز و نسبتاً نو و عاری از تخم لارو پروانه‌های موم‌خوار هستند را با دستگاه اکستراکتور داده تا از عسل تخلیه شوند؛ سپس شان‌هایی خالی را در جای مناسبی برای استفاده در سال‌های بعد انبار می‌کنند.

اما همواره تعدادی از قاب‌های پر از عسل ( شان‌ها ) آن‌هایی هستند که چندین سال مورد استفاده قرار گرفته و رنگ آن‌ها حتی سیاه شده است. برای همین زنبوردار معمولاً شان‌هایی را به بازار عرضه می‌کند که چندین سال از آن‌ها استفاده کرده است. چنین شان‌هایی غالباً شکسته،خرد شده، سیاه و عمدتاً آلوده به تخم لارو پروانه ی موم‌خوار هستند.

خواص عسل معجزه ای برای سلامتی بدن

مصرف عسل باکتری هایی را که آکنه ایجاد می کند، از بین می برد. با استفاده از عسل به صورت موضعی می توان زخم های دیابتی را درمان کرد.سلول های مرده پوست را از بین می برد و باعث نرمی آن می شود، خط های ایجاد شده روی صورت را کاهش می دهد و خشکی آرنج و پاشنه پا را برطرف می کند. نرم کننده حاوی عسل، از ایجاد موخوره جلوگیری می کند و باعث براقی مو می شود.روند سوخت و ساز را تسریع می بخشد و باعث کاهش وزن می شود.خواص عسل

مصرف آن با سیر خام، ویروس و عفونت های باکتریایی را از بین می برد.تقویت کننده بینایی و تسکین دهنده گلودرد است و به نوعی شربت سینه محسوب می شود.انرژی زاست، خستگی مفرط را برطرف می کند، میزان هوشیاری ذهن را افزایش می دهد؛ تقویت کننده سیستم ایمنی بدن است، ماده مغذی، ویتامین و آنتی اکسیدان های لازم را به بدن می رساند.با بهبود جریان خون رسانی، مانع از بیماری قلبی و آسیب به رگ ها و به خصوص مویرگ ها می شود.عملکرد روده را تنظیم می کند، قولنج و سندروم بی قراری روده ها را درمان می کند خاصیت ضد باکتریایی و ضد عفونی کننده دارد. سوختگی را تسکین می دهد، زخم ها را ضدعفونی می کند، التهاب و درد را کاهش می دهد و روند درمان را تسریع می بخشد.میزان اضطراب را کاهش می دهد و مانند مسکن عمل می کند.آرامش و خواب آرام ایجاد و میزان PH بدن را قلیایی می کند.مانع از شکل گیری تومورهای سرطانی می شود. از سوء هاضمه و رفلکس اسیدی معده می کاهد، زخم های دستگاه گوارش را درمان می کند.

آنزیم های طبیعی موجود در آن، روند هضم غذا را بهبود می بخشد.مصرف ناشتا یک لیوان آب ولرم با عسل و آب لیمو، بدن را پاک سازی می کند.خاصیت ضد قارچی دارد.با جویدن موم آن، علایم تب یونجه بهبود می یابد.تشنگی و علایم گرمازدگی را برطرف و سکسکه را متوقف می کند.خاصیت ملین دارد.مخلوط آن با فلفل سیاه و زنجبیل آسم را تسکین می دهد.آب سیر همراه با عسل، فشارخون را کنترل می کند مخلوط عسل، دارچین در آب جوش، در بهبود آرتریت، عفونت مثانه و نفخ معده موثر است. کلسترول مضر را کاهش می دهد و ویروس ها را از بین می برد. روند پیری را کند، قدرت شنوایی را تقویت و بوی بد دهان را رفع می کند.استفاده موضعی از مخلوط عسل، دارچین و روغن زیتون داغ مانع از ریزش مو می شود و دندان درد را نیز متوقف می کند.توجه داشته باشید عسل حاوی هاگ های قارچ است و سیستم ایمنی بدن نوزادان توان مقابله با آن را ندارد. لذا نوزادان زیر یک سال نباید تحت هیچ شرایطی عسل مصرف کنند.